Warszawski architekt Efraim Szreger

Napisane 16.10.2020 przez admin

Tagi: historia,

Wyraźny powiew nowych nurtów możemy zaobserwować w twórczości warszawskiego architekta Efraima Szregera, w sporządzonym przez niego na przełomie 1761 i 1762 roku projekcie fasady kościoła Karmelitów Bosych na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie.1 Jest to wyjątkowo interesujące dzieło, ponieważ połączone zostały tu w  oryginalny sposób elementy barokowe z klasycystycznymi. Jak można sądzić i z innych dzieł Szregera, przy tworzeniu projektów korzystał on z różnych sztychowanych wydawnictw francuskich. Na przykład w fasadzie kościoła Karmelitanów możemy zauważyć podobieństwo do pałaców na placu Zgody w Paryżu. W roku 1761 Szreger rozpoczął także odbudowę katedry gnieźnieńskiej zniszczonej po wielkim pożarze. Przewidywano otynkowanie fasady i wież, przerobienie gzymsów i przyozdobione fasady i wież "podług gustu wieku teraźniejszego". W roku 1766 ukończono budowę zaprojektowanego przez Szregera wielkiego ołtarza o marmoryzowanej kolumnowej architekturze, wyraźnie klasycystycznej. Następna budowla, której we wczesnych latach sześćdziesiątych Szreger nadał cechy klasycyzujące - jest to pałac w Skierniewicach, który przebudowano na polecenie prymasa Łubieńskiego w latach 1761-1765. Szreger także i w swoim rodzinnym mieście pozostawił po sobie ślady wczesnego klasycyzmu, czego przykładem może być „Kościół Świętego Ducha” w Toruniu, który został ukończony i oddany do użytku w  roku 1756.Wymienione tu przeze mnie projekty Coustou i Szregera świadczą, że nie byłoby słuszne wiązanie początków klasycyzmu w Polsce ze wstąpieniem na tron Stanisława Augusta Poniatowskiego, jak to miewało miejsce, choć niewątpliwie jego rola w kształtowaniu się polskiej sztuki klasycystycznej była ogromna.W latach 1760-80 klasycyzujące formy wprowadzili ci sami architekci, którzy uprzednio tworzyli najbardziej malownicze, rokokowe budowle: Franciszek Placidi, Sas Bogumił Zug, August Muszyński, a przede wszystkim Jakub Fontana przewodzący w warszawskim środowisku architektonicznym od schyłku panowania Augusta III. Obok nich działali coraz samodzielniej uczniowie Fontany, zwłaszcza Dominik Merlini, który później zajął jego miejsce jako „architekt króla i Rzeczypospolitej”.