Charakterystyka geologiczna oraz etymologiczna w Gorcach
Napisane 22.02.2022 przez Aleksander
Tagi: wieża-widokowa, turystyka, gorce, beskidy, tatry, szlaki-górskie, wycieczki, wakacje, stoki-narciarskie, noclegi, narty, biegówki, jezioro-czorsztyńskie, plecak, ekwipunek, biwak, namiot, park-narodowy, turbacz, schronisko, drzewo, buty-górskie, odzież-z-membraną-gore-tex, plastry-na-stopy, otarcia, apteczka, czekan, raki, narty-śniegowe, odzież-termoaktywna-w-góry, plecak-w-góry, kuchenka-turystyczna-jetboil, kartusze-z-gazem,
Charakterystyka geologiczna i historyczna nazewnictwa w Gorcach, zapraszamy po dużą dawkę ciekawych informacji.
Gorce leżą 30 km na północ od Tatr, oddzielone od nich rozległą niecką Podhala i Spisza. Najwyższy szczyt Gorców, Turbacz, znajduje się na tym samym południku co najwyższy szczyt Tatr, Gerlach. Odległość między nimi wynosi 42 km. Z sąsiednimi grupami górskimi wiążą Gorce stosunkowo niskie przełęcze z Pieninami - Snozka (653 m), z Beskidem Wyspowym - Przysłop (ok. 740 m), z pasmem Zeleźnicy - Przełęcz Sieniawska (ok. 710 m). Południową granicę Gorców tworzy Dunajec (na odcinku Ludźmierz - Czorsztyn) oraz Krośnica. Wschodnią znowu Dunajec (po drugiej stronie zaczyna się Beskid Sądecki) oraz dolny bieg Kamienicy. Środkowy fragment tej rzeki oraz Mszana od źródeł do ujścia stanowią granicę północną. Łączna długość granic: 130 km. Obszar w nich zawarty: 530 km2. Maksymalna długość pasma (Raba Wyżna - Krościenko) wynosi 42 km. Średnia szerokość nie przekracza 15 km. Pasmo rozciąga się równoleżnikowo. Topograficznie nie jest skomplikowane. Grzbiet główny ma 44 km długości i biegnie od Rabskiej Góry przez Turbacz, Gorc, Twarogi po Wszywogórkę w Tylmanowej. Ramiona południkowe są od równoleżnikowych trzy razy krótsze. Pięć ważniejszych grzbietów zbiega się koncentrycznie W masywie Turbacza, co upodabnia Gorce do wielkiej rozgwiazdy (porównanie K. Sosnowskiego). Ramiona opadają łagodnie, tworząc gdzieniegdzie podrzędne szczyciki (jak Suhora, Borsuczyny). Najdłuższym grzbietem bocznym (25 km) jest odgałęziający się w Kiczorze grzbiet Lubania. Ponieważ od grupy Turbacza oddziela go niska Przełęcz Knurowska (846 m), niektórzy geografowie podnoszą go do rangi samoistnego pasma. Ważniejszych dolin mają Gorce jedenaście, z czego pod sam Turbacz podchodzi pięć: Lepietnicy, Koninek, Koniny, Kamienicy, Łopusznej. Liczebnie przeważają doliny poprzeczne o średniej długości 6 km. Dolin podłużnych mamy cztery: Lepietnicy, Kamienicy, Ochotnicy, Krośnicy. Najdłuższa W całym pasmie jest Dolina Kamienicy, najobszerniejsza dolina Ochotnicy. Większe doliny rozwidlają się w górze nierzadko w parę odnóg, jedynie Dolina Kamienicy zwęża się coraz bardziej. Spadek den wyrównany, przekrój poprzeczny w kształcie litery V. Największa stromość zboczy przypada na leje źródłowe, dlatego też drogi na szczyty prowadzą z reguły grzbietami. U podnóży zbocza są bardziej strome. Średni spadek stoków wynosi około 15 stopni. Gorce należą do gór stosunkowo niskich. 40 procent ich powierzchni zamyka się w pasie wysokościowym 600-800 m. Obszar przekraczający wzniesienia 1200 m obejmuje tylko 4,7 km2, czyli mniej niż 1 procent całości. Z tego 4,1 km2 przypada na centralny kompleks Turbacz (1311 m), Jaworzyna Kamienicka ( 1288 m), Kiczora (1284 m), Mostownica (1244 m). Trzy pierwsze szczyty są najwyższe w Gorcach. W dalszej kolejności idą: Kudłoń (1276 m), Czoło Turbacza (ok. 1270 m), Mostownica (1244 m), Gorc (1229 m), Lubań (1225 m). Na terenie Gorców najniżej położone są ujścia Kamienicy i Mszany (375 i 378 m), leżące bez mała kilometr niżej od wierzchołka Turbacza. Południowe stoki pasma wznoszą się 500-700 m ponad rów Dunajca. Są one bardziej strome niż północne, co odbija się wyraźnie na wyglądzie Gorców od tej strony. Największą wysokość względną wykazuje pasmo Lubania (800 m). Charakterystyczną cechą krajobrazu Gorców jest łagodność, opływowość form. Szczyty wznoszą się w postaci kopuł (stąd powszechna nazwa "Kopa"). Nie są to indywidualności w sensie tatrzańskim, dlatego trudno je zazwyczaj wyróżnić. Wierzchołki w kształcie stożka (jak Ostra i Krzyżowa nad Olszówką) trafiają się rzadko. Dość znamienną sylwetkę ma Gorc, z lekką przesada przyrównywany do Krywania. Granie i zbocza urozmaicają drobne skałki, niektóre szczyty pokrywa rumowisko bloków. W Gorcach istnieje niemal wyłącznie nazewnictwo ludowe. Nazwy posiadają przede wszystkim obiekty gospodarcze: role, polany, osiedla. Najgęściej usiane nazwami jest piętro pól uprawnych, najsłabiej - piętro lasów. Niektóre nazwy powtarzają się często: Bukowina, Jaworzyna, Łazy, Stajanie. Grzbiety zwane są zwykle "Działami", szczyty "Kopami", a potoki wiejskie "Rzekami". Do znudzenia powtarzają się "Brzeżki", "Granie", "Grapy" (w okolicy Łopusznej "Drapy"). Pewne typy nazw mają ograniczony zasięg lokalny. Dzierżawcze nazwy polan występują przeważnie z przyrostkiem "owa" np. Gackowa, natomiast w okolicy Poręby z przyrostkiem "ka" np. Żydówka. Nazwa "Gąszcz" (mały lasek) jest częsta tylko na północno-zachodnim stoku pasma. "Sośnie" tylko na południowo-wschodnim, gdzie wyznacza być może historyczny zasięg sosny. Niektóre obiekty nazywane są różnie przez mieszkańców różnych wsi (Hala Długa - Wierchy). Polany, poza mianem ogólnym (np. Hrube), mają nazwy działek urobione przeważnie od właścicieli (Luberdowa, Rusnaczka). Przy nazwach występujących częściej dodaje się przymiotniki od nazwy wsi, do których obiekty należą (Jaworzyna Kamienicka, Bukowina Waksmundzka). Wiele nazw zdradza pochodzenie pasterskie (Koszarki, Wolarka, Mraźnica) lub rolnicze (Orniny, Sprzeczki), bardzo liczne mówią o technice wyrabiania gruntów (Palenica, Karczówka). Jest nieco nazw roślinnych (Bucznik, Brzezie, Nad Jasień) i zwierzęcych (Borsuczyny, Lelonek). Niektóre powołują się na barwę obiektu (Biała Skała, Zielony Banior), inne na charakterystyczne jego cechy (Ciemna Dolina, Korzenista Droga, Śmierdząca Polana). Większość nazw sięga w czasy odległe. Pierwszy źródłowy zapis znany jest z 1234 roku. Wsie brały często nazwy od potoków, co przy Ochotnicy stwierdza nawet dokument lokacyjny. Nazwa "Gorce", której pochodzenia nie wyjaśniono dotąd należycie. Wymieniają ją akta z lat 1254, używa jej Długosz opisując wydarzenia z 1380 r, jest potem w użyciu stale, by w druku pojawić się u S. Staszica (1810), L. Kamińskiego (1841) i z niemczyzny (Hanisbork, Milgrod, Waksmund), w partiach grzbietowych, gdzie rej wodzili pasterze wołoscy, przetrwała sporo nazw pochodzenia rumuńsko-bałkańskiego (Kiczora, Magura, Groń) i ruskiego (Wasielka, Fiedrówka, Kotelnica, Czerteż). Wiele dziś niejasnych nazw wywodzi się wprost ze starosłowiańszczyzny, Wśród nich Bardo (pagórek), Lepietnica (szumiąca), Pasieka (Wyrąb), Dział (grzbiet).O mnie
Aleksander
Turystyka to moje hobby i praca zawodowa, od 7 lat prowadzę bazy noclegowe nad morzem i w górach, pośredniczę w rezerwacji miejsc oraz organizuje fakultatywne wycieczki turystyczne po całej Polsce. W wolnych chwilach wspinam się na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej a wieczorami oglądam przez teleskop galaktyki i mgławice. Na blogu opisuje ciekawe atrakcje turystyczne oraz dziele się swoim doświadczeniem z zakresu szeroko pojętej turystyki.
| Poprzedni artykuł: | Zwiedzamy Opactwo Cystersów w Krzeszowie |
| Następny artykuł: | Zalety przyczepy kempingowej na wakacjach |